BAŞ SAHYPA

8 мая - Всемирный день Движения Красного Креста и Красного Полумесяца. Этот праздник был учрежден в честь Анри Дюнана, швейцарского гуманиста, основателя Красного Креста. Неоценим вклад этого человека в дело гуманизма, а сама личность его настолько притягательна, что не перестает привлекать внимание историков.

Сто двадцать четыре года назад, 10 декабря 1901 г., Норвежский Нобелевский комитет впервые присудил Нобелевскую премию мира. Её первым лауреатом стал Анри Дюнан.

Жан Анри Дюнан родился 8 мая 1828 года в Женеве в состоятельной семье нотариуса Жана Жака Дюнана, входившего в правящий совет города. Отец-Жан Жак Дюнан, был членом палаты покровителей и кураторов, которая занималась сиротскими приютами и облегчением участи заключенных в тюрьме. Дед Дюнана был директором женевской больницы и мэром соседнего города. Мать Дюнана, Анна Антуанетта Колладон, приходилась сестрой известному физику Даниэлю Колладону. Родители, искренне верующие люди, с детства старались научить сына не только предпринимательской сметке, но и человеколюбию, состраданию, стремлению делать добро.

Когда Анри было 6 лет, отец повез его на юг Франции. Жан Жак Дюнан поехал туда проверить условия содержания на каторге своих соотечественников. Впечатлительного ребенка потряс вид мрачных,  одинаково одетых, скованных одной цепью заключенных. Когда Дюнану было 10 лет, его отдали в знаменитый женевский колледж. Дюнан увлекается экономикой, религией, общественной деятельностью. С 18 лет днем он учится экономике, а по вечерам посещает бедняков и больных. С 20 лет по воскресеньям он приходит к узникам городской тюрьмы, общается с ними, стараясь поддержать их, сохранить в них веру в людей и в Бога. Он читает им вслух книги по истории, рассказы о путешествиях, научно-популярную литературу. Еще задолго до того, как Дюнан посвятил жизнь попечению о солдатах, раненых на полях сражений, он начал заботиться о тех, кто был изранен тяжелой судьбой в мирное время. После окончания колледжа он поступает стажером в банк.

В 1853 г. в доме своих женевских друзей он познакомился с американской писательницей Гарриет Бичер Стоу, автором знаменитой книги «Хижина дяди Тома». Со свойственной ему порывистостью он включается в борьбу против рабства в США, переписывается со своими единомышленниками в этой стране, призывая их развернуть действия против рабовладения в южных штатах.

Отдавая себе отчет в том, что он не сможет получить средства к существованию одной благотворительностью, в 26 лет Дюнан приезжает в Алжир и работает в представительстве женевского банка. Он объезжает весь Алжир, изучает ислам и арабский язык. В 1859 г. Дюнан решил начать собственное дело в Алжире, присмотрев неподалеку от города Мон-Джемиля обширный участок земли, где рассчитывал разводить скот и заниматься земледелием.

Он создает предприятие мельниц Мон-Джемиля, которое ставило целью выращивать зерновые в Алжире. Для финансирования предприятия, Дюнан пригласил друзей и родственников, в результате чего набралась сумма в 100 млн. швейцарских франков. Для осуществления его планов необходимо было построить водопровод. Однако вскоре он понял, что для того, чтобы его предприятие было прибыльным, необходимо было урегулировать вопросы, связанные с концессией на землю и воду. Не добившись успеха в переговорах с алжирскими чиновниками, он отправляется в Париж. Алжир в то время был колонией Франции, а Дюнан не был гражданином этой страны. В Париже  он обивает пороги различных ведомств, но безрезультатно.

Дюнан не опускает руки и с присущим ему упорством и целеустремленностью решил обратиться к последней инстанции — императору Наполеону III, но не застал его во дворце. Наполеон III находился в это время в Сольферино (Италия) во главе французской армии, которая вместе с итальянскими союзниками готовилась отразить вторжение австрийских войск. И Дюнан отправился в Италию.

В Италии Дюнан становится свидетелем одной из самых жестоких и кровопролитных битв XIX века — битвы при Сольферино (24 июня 1859 г.). Итогом этого сражения стало 40 тысяч убитых и раненых.

«25 июня солнце осветило самое ужасное зрелище, какое только может представить себе человеческое воображение, — рассказывает Дюнан. — Все поле битвы усеяно трупами людей и лошадей; дороги, канавы, овраги полны мертвыми телами, а в окрестностях Сольферино земля буквально сплошь покрыта ими. Несчастные раненые, которых поднимают в течение дня, мертвенно бледны и совершенно обессилены; у некоторых, особенно у тяжелораненых, взгляд отупелый, они точно ничего не понимают, но это не мешает им ощущать страдания; иные возбуждены и содрогаются от нервной дрожи; другие, с воспаленными, зияющими ранами, точно обезумели от жестоких страданий; они умоляют их прикончить и с искаженными лицами бьются в предсмертных судорогах... Всевозможные осколки, обломки костей, клочки одежды, земля, куски свинца раздражают раны и усиливают мучения раненых». Ближайший город Кастильон весь заполнен ранеными. 9000 человек лежат на улицах, в церквях, на площадях»-вспоминал Дюнан.

Не в силах остаться в стороне,  Дюнан активно включается в оказание помощи раненым, организует добровольцев. У него нет никаких медицинских знаний, но он как умеет накладывает повязки, приносит еду, воду. Даже просто разговаривает с ранеными, многие из которых находятся в очень подавленном состоянии, так как им не оказывается никакая помощь. Дюнан помогает всем — и своим, и солдатам противника — и убеждает в таком подходе остальных добровольцев. Он просит нескольких местных женщин помочь ему. Поначалу они бояться ухаживать за ранеными французами: вдруг австрийцы возвратятся и сурово покарают за помощь солдатам врага. Но Дюнану удалось убедить их в том, что перед лицом страданий все равны. Однажды Дюнан увидел, как итальянские солдаты угрожают сбросить раненых австрийцев со ступеней церкви Кьеза Маджоре в Кастильоне. "Остановитесь, - крикнул он, - не делайте этого! Они ваши братья!" Солдаты послушались его, а слова "Они - братья" стали девизом системы помощи.

Только два врача обслуживали пострадавших. Дюнан руководил работой в Кьеза Маджоре, собирая пищу и организуя первую помощь силами путешественников, священников и журналистов. Добровольцы оборудовали перевязочную, а среди военнопленных удалось найти еще четырех врачей. Во французском штабе Дюнан добился освобождения всех австрийцев, прошедших медицинскую подготовку. Благодаря организаторскому таланту Дюнана тысячи раненых смогли выжить, были эвакуированы, а выздоравливающие – устроены в домах местных жителей. Заслуги Анри Дюнана были оценены по достоинству. В январе 1860 г. он получил первую в своей жизни награду за подвиги при Сольферино - орден св. Маврикия и Лазаря от короля Пьемонта(будущего короля Италии).

Вместе с состраданием в сердце Дюнана растет и чувство негодования. На устах всех этих раненых одни и те же горькие слова: «Что же происходит, сударь? Мы честно сражались, а теперь нас бросили на произвол судьбы?». Именно это  и потрясает Дюнана больше всего, что эти люди брошены.  На 9 тысяч раненых всего 6 военных врачей. И это не какая –то случайность. К своему ужасу Дюнан узнает, что так было всегда. Причина этого чудовищного несоответствия в том, что санитарная служба армий столь малочисленна, что едва ли можно было говорить о ее существовании. Солдат, потерявший способность сражаться, никому уже  не нужен.

Несколько дней перевернули жизнь Анри Дюнана. Деловая поездка начинающего предпринимателя потерпела провал. Встреча  с Наполеоном III, которой он так искал, не состоялась. Он оставляет все свои дела, и словно повинуясь необоримой силе, пишет книгу «Воспоминание о битве при Сольферино».

В книге он хотел показать всему миру, как это страшно призывать солдат в армию, заставлять их переносить невероятные тяготы и лишения, идти в бой, для того, чтобы потом,  когда пули неприятеля выведут их из строя, оставить умирать.

Отныне его жизнь посвящена созданию Движения Красного Креста и основ международного гуманитарного права. В октябре 1862г. Дюнан на собственные средства издает книгу и рассылает политическим и общественным деятелям Европы, которая оказала сильнейшее воздействие на многих людей. В ней содержатся конкретные предложения: «Отчего нельзя создать в мирное время добровольные  общества в разных государствах Европы, которые во время войны оказывали помощь раненым?

Все члены комитета считают, что все страны должны создать такие общества, которые располагали бы еще в мирное время «спасателями-добровольцами», подготовкой которых занялись эти общества, а также складами медицинских материалов, носилками. Как только вспыхнет война, эти общества тотчас же отправятся на  поле боя, помогать малочисленным медицинских подразделениям армий своих стран. Но дело в том, что если военный врач служит в пехоте, он носит мундир пехотного офицера, если в кавалерии –мундир офицера-кавалериста. В тех случаях, когда военный врач оказывается между расположениями воюющих армий, неприятельские солдаты без малейших колебаний открывают по нему огонь.

Величайшая заслуга Дюнана в том, что ему удается найти способ покончить с этим положением. Способ, который он предлагает, настолько прост, что все вокруг удивляются: как могло получиться, что до него никто не додумался раньше?! Необходимо договориться о введении определенного опознавательного знака, общего для всех армий. Его будут носить врачи и  санитары, он будет изображен на санитарных транспортах, вывешен над полевыми госпиталями. Одним словом эта эмблема будет отличать всех тех, кто не принимает участия в военных действиях и следовательно не может быть подвергнут нападению. Этот знак явится своего рода «табу», обеспечит неприкосновенность тому, кто будет его носить. Он предоставит им юридический статус, который Дюнан назвал «нейтралитетом».

Дюнан рассылает письма правительствам разных стран, излагая свои идеи, лично встречается со многими из них. И вот, благодаря его усилиям и неимоверной энергии, 26 октября 1863 года в Женеве открывается Международная конференция. На ней присутствует 18 представителей 14 правительств. Участники конференции принимают решение: Создать в каждой стране добровольные комитеты помощи раненым. Во время войны воюющие государства должны провозгласить нейтралитет санитарным повозкам, вводится гарантия неприкосновенности для тех, кто оказывает помощь. Было предложено принять особый знак- красный крест на белом фоне (видоизмененный швейцарский флаг — как знак признательности стране, представитель которой выдвинул эти идеи), чтобы выделить и защитить тех, кто оказывает помощь во время вооруженного конфликта. Конференция приняла ряд решений, однако она не обладала юридическими полномочиями, а принятые ее решения носили всего лишь рекомендательный характер.

8 августа 1864 года на Дипломатическую Конференцию съезжаются представители 16 правительств. Предметом переговоров становится эмблема Красного Креста. Еще год назад она служила лишь опознавательным знаком для добровольцев, объединенных в общества помощи раненым. Теперь эмблема обретает особый статус. Теперь она  узаконена межправительственным соглашением — «Женевской конвенцией об улучшении участи раненых и больных воинов во время сухопутной войны», подписанной 22 сентября 1864 года. Так было положено начало современному договорному гуманитарному праву. За два года пройден путь от создания комитета из пяти человек до подписания международного соглашения правительствами 16 стран. И все это было сделано в основном благодаря усилиям и борьбе одного человека!

А впервые повозка с красным крестом была использована в войне в Шлезвиг-Гольштейне в 1864г. врачом Луи Аппиа, одним из членом Комитета пяти. 15 августа 1866г. разразилась война между Австрией и Пруссией. Пруссия одной из первых подписала Женевскую конвенцию, в стране были образованы добровольные общества помощи. Пруссия победила в войне, потеряв на поле бою 10 тыс. человек, в то время как австрийская сторона, где аналогичные меры небыли приняты, потеряла 25 тыс. человек, так как почти все раненые остались на поле боя. Пруссия пригласила Анри Дюнана на парад, посвященной победе, прусский король в торжественной речи отметил огромное значение Женевской конвенции, подчеркнув, что во время войны прусские добровольные помощники оказывали помощь не только своим,  но и австрийским раненым. Война закончилась 20 июля, а уже 21 июля Австрия тоже подписала Женевскую конвенцию.

Акционерное общество мельниц Мон-Джемиля за 4 года, которые его директор посвятил спасению раненых воинов, не пошло ему на пользу. Бизнес Дюнана приходит  в упадок,находиться в полном расстройстве и чтобы разрушить его, достаточно одного толчка. Таким толчком стало банкротство «Кредит Женевуа» банка, одним из членов правления которого, был Дюнан. В 1867г. Дюнан в один миг оказывается полностью разорен, все его имущество ушло в  уплату миллионного долга. Надо сказать, что в банкротстве был виновен не один Дюнан. Однако его компаньоны устранились от уплаты, сделав Дюнана «крайним». От него отвернулись друзья. О беде, постигшей Дюнана, узнает Наполеон III. Он пишет в Женеву письмо и сообщает о том, что готов выплатить половину долга Дюнана с тем условием, чтобы вторую половину долга взяли его друзья и компаньоны. Однако это письмо так и не дошло до него. Видимо кому-то хотелось, чтобы Дюнан ответил сполна и стал изгоем.

Впоследствии Дюнан расскажет, какую нищету ему довелось испытать: он спал на скамейках в парках и на вокзалах. Часто ему нечего было есть, его носки протерлись до дыр и он красил пятки тушью.

     Что же касается Международного комитета, то едва прослышав о финансовых неприятностях Дюнана, от него спешат избавиться. Желая опередить своих недоброжелателей, 25.08.1867г. Дюнан сам подает в отставку с поста секретаря комитета. Вот так сурово осуждалось в конце 19 века банкротство. Дюнан вынужден отправиться во Францию. В Париже в 1867г.проходила Всемирная выставка. Там, на стенде Красного Креста, был представлен бюст его основателя в лавровом венке. Интересно, что стенд соседствовал с экспозицией продукции знаменитого производителя оружия Круппа. Дюнан, уязвленный своим бедственным положением, попросил убрать свой бюст. На этой выставке Круп получил гран-при за новую пушку, а Международный Комитет Красного Креста - золотую медаль за заслуги перед человечеством.

В 1870 г. началась война между Францией и Пруссией и во время четырехмесячной осады Парижа, Дюнан находился в городе. Он стал свидетелем бедствий, обрушившихся на парижан. Запасы продовольствия истощились, люди ели кошек, собак, павших лошадей. Он активно участвует в снаряжении медицинских лазаретов, которые французское Общество помощи раненым отправляет на фронт. Посещает раненых в больницах Парижа. Именно по предложению Дюнана вводятся в обращение солдатские медальоны, позволяющие опознавать погибших и тяжелораненых. После войны Дюнан продолжает влачить нищенское существование, но ум его полон проектов мирового масштаба. Многие идеи Дюнана опередили его время. Из всех начинаний Анри Дюнана при его жизни было реализовано лишь первое: Красный Крест. 

Забытый почти всеми, Дюнан десять лет пребывает в безысходной нищете. Бездомный бродяга, он странствует пешком по Эльзасу, Германии, Италии, Швейцарии, часто не имея денег на еду, живет на милостыню, скрывая ветхость сюртука с помощью чернил и отбеливая рубашки мелом. На самом деле в тот год, когда нищета и горе заставили его искать прибежища в отдаленном местечке, ему было всего пятьдесят девять лет. Он был весь седой,  и с первого взгляда его можно было принять за глубокого старца. Его здоровье в плачевном состоянии, оно подорвано тяжелыми и долгими лишениями, правая рука поражена экземой, которая постоянно болит. Благодаря небольшим денежным средствам, которые стали высылать ему родственники, в июле 1887г. он поселяется в швейцарском городке Хайден , где получил небольшую комнатку в местной больнице . В Хайденском приюте в палате под номером №12 он живет до конца дней. Дюнан был до того забыт, что одна женевская газета в 1896г., за 14 лет до его смерти, сообщила, что Анри Дюнан умер.

В 1895г. в больнице его обнаружил местный журналист Георг Баумбергер. Он написал об этом статью, она стала настоящей сенсацией. Перепечатанная целым рядом газет, она за несколько дней, обходит всю Европу. Со всех концов земли в его адрес поступают денежные переводы и послания полные восторга и восхищения, его ставят в ряд с именами самых известных гуманистов всех времен и народов. Он получил письмо, собственноручно написанное папой римским. Целый ряд обществ и благотворительных учреждений принимают его в свои ряды, выбирают почетным председателем Тысяча делегатов съезда российских врачей присуждают ему премию за служение страждущему человечеству. Узнав о бедственном положении Дюнана, русская императрица назначает ему денежную пенсию. Дюнан не притрагивается к этим деньгам, как и к другим денежным субсидиям, и переводит практически все деньги в Красный Крест, оставляя себе лишь минимальные средства на жизнь. За считанные дни к Дюнану возвращается былая известность.  Равнодушный к славе, он закрывает свои двери перед именитыми гостями.

В 1901 году норвежский парламент присуждает первую Нобелевскую  премию мира-Анри Дюнану - основателю Красного Креста. Вторым лауреатом премии становится старый соратник Дюнана-великий пацифист Фредерик Пасси. Но болезнь помешала Дюнану выехать из Хайдена для участия в церемонии награждения. 30 октября 1910 г. он скончался в возрасте 82 лет. Семьи Дюнан не создал, но  он составил завещание,  распределив все  средства на добрые дела. Часть средств получили те, кто ухаживал за ним в последние годы, часть была отписана Хайденскому приюту – на бесплатные койки для беднейших жителей деревни, а остальное передано благотворительным организациям в Норвегии и Швейцарии.

Какой удивительный путь: 34 года внутреннего приготовления, учебы, размышлений, незаметных трудов. Потом с выхода в свет «Воспоминания о битве при Сольферино» и до банкротства «Кредит Женевуа»-пять лет славы и успеха. Затем наступают 28 лет нищеты, скитаний, отшельнической жизни, и наконец 15 лет славы, в течение которых он так и не покидает палату Хайденской больницы.

Но дело Дюнана не умерло, оно продолжается во всем мире. После 1895г. о Красном Кресте знает весь мир. После Европы Движение распространяется в Америке, Африке, Азии. Во многих странах действуют национальные общества Красного Креста , среди которых есть много сильных организаций, владеющих собственными больницами, школами, санитарными поездами. Сотни тысяч раненых, которые умерли бы, брошенные всеми на полях сражений, вернулись к жизни благодаря Красному Кресту.

Her ýylyň 8-nji maýy – Gyzyl Haç we Gyzyl Ýarymaý hereketiniň Bütindünýä güni hökmünde bellenilýär. Bu baýram Şweýsariýaly ynsanperwer, Gyzyl Hajyň esaslandyryjysy bolan Anri Dýunanyň hormatyna döredildi. Onuň ynsanperwerlige goşan goşandy örän uly bolup, şahsyýeti taryhçylaryň ünsüni hemişe özüne çekýär. 124 ýyl mundan ozal, ýagny 1901-nji ýylyň 10-njy dekabrynda Norwegiýanyň Nobel komiteti ilkinji gezek Parahatçylyk boýunça Nobel baýragyny gowşurdy. Bu baýragyň ilkinji eýesi Anri Dýunan boldy. Žan Anri Dýunan 1828-nji ýylyň 8-nji maýynda Ženewada baý notarius Žan Žak Dýunanyň maşgalasynda dünýä indi. Žan Žak Dýunan şäheriň dolandyryjy geňeşiniň agzasy bolup, ýetimhanalar we türme tussaglarynyň ýagdaýlaryny gowulandyrmak bilen meşgullanýan hemaýatkärleriň we gözegçileriň geňeşiniň agzasydy. Dýunanyň atasy Ženewa hassahanasynyň müdiri we golaýdaky goňşy şäheriň häkimi bolupdy. Dýunanyň ejesi Anna Antuanetta Kolladon meşhur fizik Daniel Kolladonyň uýasydy. Hakyky dindar bolan ene-atasy ogullaryny diňe bir telekeçilik ukybyna däl, eýsem ynsanperwerlige, duýgudaşlyga, ýagşylyk etmäge we öwretmäge çalyşýardy. Anri 6 ýaşyndaka, kakasy ony Fransiýanyň günortasyna alyp bardy. Žan Žak Dýunan Şweýsariýaly tussaglaryň agyr şertlerde saklanýandygyny görmek üçin şol ýere barypdy. Duýgur kiçijik çaga bir zynjyr bilen daňylan, birmeňzeş eşikli gara ýüzli tussaglary görüp, gaty tisginip tolgunýar. 10 ýaşyndaka Dýunan meşhur Ženewa kolledžine girýär. Ol ykdysadyýete, dine we jemgyýetçilik işlerine höwes bildirýär. 18 ýaşyndan gündiz ykdysadyýeti öwrenýär, agşamlaryna bolsa garyplary we hassalaryň halyndan habar alyp durýar. 20 ýaşyndan her ýekşenbe güni şäher türmesindäki tussaglaryň ýanyna baryp, olar bilen söhbet edýär, olara goldaw berýär, adamlara we Hudaýa bolan ynamlaryny ýitirmezlige kömek edýär. Olara taryh kitaplaryny, syýahatçylar baradaky hekaýalary, ylmy-tanymal edebiýaty okap berýär. Dýunan söweş meýdanlarynda ýaralanan esgerlere ideg etmäge ömrüni bagyşlamazyndan öň hem, ol parahatçylyk döwründe agyr ykballar bilen synlanan adamlara kömek bermäge girişipdi. Kolledži tamamlandan soň, ol banka tejribe geçmek üçin işe girýär.                                                                                                1853-nji ýylda Ženewadaky dostlarynyň biriniň öýünde ol meşhur amerikan Ýazyjysy, "Tom daýynyň çatmasy" atly kitabyň awtory Garriet Biçer Stou bilen tanyşýar. Özüne mahsus joşgunlylygy bilen Dýunan Amerikadaky gulçulyga garşy göreşe goşulýar, ol ýurtdaky pikirdeşleri bilen hat alyşýar we ABŞ-nyň günorta ştatlarynda gulçulyga garşy çäreleriň giňeldilmegine çagyrýar. Emma Dýunan diňe haýyr-sahawat bilen ýaşamagyň mümkin däldigine düşünýär we 26 ýaşynda Alžire gidýär, şol ýerde Ženewa bankynyň wekili hökmünde işleýär. Ol tutuş Alžiri aýlanyp çykýar, yslam dinini we arap dilini öwrenýär. 1859-njy ýylda Dýunan Alžirde öz işi bilen meşgullanmak isleýär, Mon-Žemil şäheriniň golaýynda maldarçylyk we ekerançylyk bilen meşgullanyp boljak giň ýer saýlap alýar. Ol Alžirde däne önümlerini ösdürmek maksady bilen "Mon-Žemil degirmenlerini" döredýär. Bu kärhananyň maliýeleşdirilmegi üçin Dýunan dostlaryny we garyndaşlaryny maýa goýumyna çagyrýar we netijede 100 million şweýsariýa frangy möçberinde serişde ýygnalýar. Taslamany amala aşyrmak üçin suw geçirijisini gurmak zerur bolup durýardy. Ýöne gysga wagtda Dýunan bu işi girdejili etmek üçin ýer we suw boýunça konsessiýa meseleleriniň çözülmelidigine düşünýär. Alžiriň häkimiýetleri bilen geçirilen gepleşiklerden netije çykmaýar, şonuň üçin ol Pariže gidýär. Şol döwürde Alžir Fransiýanyň koloniýasydy, Dýunan bolsa Fransiýanyň raýaty däldi. Parižde ol dürli edaralaryň gapysyny kakýar, emma hiç hili netijä ýetip bilmeýär. Dýunan ruhdan düşmeýär. Özüne mahsus berk ygrarlylygy we maksada okgunlylygy bilen iň soňky instansiýa — imperator Napoleon III ýüz tutmagy karar edýär. Ýöne ol Patyşa köşgünde imperatory tapmaýar. Şol wagt Napoleon III Italiýanyň Solferino şäherindedi we Fransuz goşunynyň başynda bolup, Italýan hyzmatdaşlary bilen birlikde Awstriýa goşunyna garşy durmaga taýýarlyk görýärdi. Dýunan hem Italiýa gitmäge karar berýär. Italiýada Dýunan XIX asyryň iň rehimsiz we ganly söweşleriniň biri bolan — 1859-njy ýylyň 24-nji iýunyndaky Solferino söweşiniň şaýady bolýar. Bu söweşiň netijesinde 40 müň adam ýaralanyp aradan çykypdy.                              

“25-nji iýunda günüň ýagty şöhlesi adamzadyň göz öňüne getirip bilmejek elhenç pajygaly wakanyň pursatlaryny ýagtylandyrdy — diýip Dýunan ýatlaýar. — Tutuş söweş meýdany adamlaryň we at jesetleri bilen örtülen ýollar, kanallar, jülgeler jesetlerden doly, Solferinanyň töweregindäki ýer bolsa dolulygyna aradan çykan esgerleriň jesetleri bilen gurşalandy. Gün uzyn diri galanlary gözlenilip tapylýan ýaralylar juda solgun we güýçden düşüp käbirleriniň, esasan hem agyr ýaralylaryň gözleri doňup galan ýaly, hiç zada düşünmeýän ýaly bolup, ýöne bu ýagdaýlary olaryň agyrysyny duýmagyna päsgel bermýärdi, käbirleri titreme bilen tisginýip,  ýaralary gyzaryp, açyk we çydap bolmajak agyrylardan özüni ýitirene dönen ýalydy. Olar özlerini öldürmegi towakga edýärdiler we agyrylaryna döz gelip bilmän ýere ýykylýardylar. Her dürli metal bölekleri, süňkleriň parçalary, egin-eşikden galan bölekler, toprak we gurşun bölekleri ýaralary has hem agyrlaşdyryp, agyryny has-da artdyrýardy». Golaýdaky Kastilýon şäheri bolsa tutuş ýaralylar bilen doldurylypdy. 9000 adam köçelerde, ybadathanalaryň içinde we meýdançalarda ýatyr — diýip Dýunan ýatlaýar. Bu bolan zatlara göz ýumup bilmän, Dýunan işjeň ýagdaýda ýaralylara kömek etmäge girişýär, meýletinçilere guramaçylyk edýär. Onuň lukmançylyk bilimi ýokdy, ýöne elinden gelen kömegi edýärdi, ýaralara daňgy goýýardy, iýmit we suw getirýärdi. Hat-da ýaralylaryň käbirleri bilen gürrüňdeş bolup, olaryň ruhuny götermäge synanyşýardy, sebäbi olar ruhy taýdan çökgün ýagdaýdady we olara hiç hili kömek berilenokdy.       Dýunan hemmelere – öz esgerlerine we garşylyk edýän esgerlerede kömek edýärdi hem-de şeýle adalatly çemeleşmä beýleki meýletinçileri hem ynandyrmagy başardy. Ol ýerli ýaşaýjy zenanlaryň birnäçe­sinden kömek etmegi haýyş edýär. Ilki başda olar Fransuz ýaraly esgerlere  hyzmat etmäge gorkýarlar,  sebäbi Awstriýalylar yzyna dolanyp, duşman esgerlerine kömek berýan adamlary jezalandyrarlar diýip guman edip gorkýardylar. Emma Dýunan olara ejir çekenleriň öňünde hemmeleriň deňdigini ýürekden düşündirýär.           

Bir gezek Dýunan Italiýan esgerleriniň Kastilýondaky Keza Mažore ybadathanasynyň basgançaklaryndan Awstriýaly ýaraly esgerlerini aşak taşlamak bilen haýbat atýandygyny görýär. Ol "Duruň! – Muny etmäň! Olar siziň doganlaryňyz!" diýip  gygyrýar. Esgerler onuň sözüni diňleýärler  we "Olar – doganlar" diýen bu sözleri kömek ulgamynyň şygaryna öwrülýär. Ýaralylara diňe iki lukman hyzmat edýärdi. Dýunan Keza Mažore ybadathanasynda işleri utgaşdyrýardy azyk önümlerini toplaýardy. Syýahatçylar, ruhanylar we žurnalistler bilen ilkinji lukmançylyk kömegini gurnapdy. Harby ýesirleriň arasyndan ýene dört lukman tapylýar hem-de meýletinçiler ýaralylara ilkinji kömek bermek üçin ýörite şert döredýärler. Fransuz harby ştabynda Dýunan lukmançylyk taýýarlygy bolan ähli Awstriýaly esgerleriň boşadylmagyny gazanýar. Dýunanyň guramaçylyk zehini bilen müňlerçe ýaraly adamlar diri galýar, ewakuasiýa edilýär we bejeriş döwründe ýerli ýaşaýjylaryň öýlerinde ýerleşdirilýär.       

Anri Dýunanyň eden hyzmatlary öz gymmatyna görä bahalandyrylýar. 1860-njy ýylyň ýanwarynda ol Pýemont patyşasyndan (geljekgi Italiýa patyşasy) Solferinodaky gahrymançylygy üçin mukaddes Mawrisiý we Lazari ordeni bilen, ilkinji baýragyny alýar.  Emma Dýunanyň ýüreginde diňe mähir däl, eýsem gaharly soraglar hem köpelýär. Ýaraly esgerleriň agzybirlik bilen aýdýan agyr sözleri onuň aňynda örän güýçli täsir galdyrýar: "Näme bolýar, jenap? Biz halal söweşdik, indi bolsa bizi ykbalyň öňüne taşladyňyzmy?" esasanam şol sözler Dýunana agyr degýär  – sebäbi bu adamlar kömeksiz taşlanyp gidilmegidi. 9000 ýaraly ejir çekýän adamlar  üçin bary-ýogy 6 harby lukman bardy, bu bir tötänlik däldi. Dýunan gorkunç hakykaty bilýär: şeýle ýagdaý hemişe bolupdyr. Munuň sebäbi bolsa, goşunlaryň sanitariýa gullugynyň örän çäkli bolmagydy – hatda onuň bardygyny hem aýdyp bolmaýardy. Söweşmäge ukyplylygyny ýitiren esger indi hiç kime gerek däldi. Bu ýagdaý birnäçe güniň içinde Anri Dýunanyň durmuşyny düýpgöter üýtgedýär. Täze telekeçilik işine başlan, telekeçiniň iş sapary şowsuz bolýar. Ol Napaleon III bilen duşuşmak üçin köp synanşdy, emma onuň bilen duşuşyp bilmedi. Dýunan ähli işlerini taşlaýar we gaýtaryp bolmajak güýje boýun bolýan ýaly, «Solferinodaky söweşi ýatlamak» atly kitaby ýazmaga başlaýar.Bu kitap arkaly Dýunan bütin dünýäni agyr bir hakykata göz ýetirmäge çagyrýardy: esgerleri goşuna çagyrmak, olary agyr azaplara, ýetmezçiliklere sezewar etmek, söweşe ugratmak, soň bolsa duşmanlar tarapyndan ýaralanyp, güýç-gurbatdan düşüp söweşmäge ukypsyz galanlarynda olary ölüme taşlamak — bu iň elhenç adamkärçiliksizdi.                                                                      

    Mundan beýläk Dýunan öz durmuşyny Gyzyl Haç Hereketiniň döremegine we halkara ynsanperwerlik hukugynyň esaslarynyň işlenip düzülmegine bagyşlaýar. 1862-nji ýylyň oktýabrynda Dýunan öz serişdeleriniň hasabyna kitabyny çap edýär we ony Ýewropanyň syýasy hem-de jemgyýetçilik işgärlerine ugradýar. Bu kitap köp adamlara güýçli täsir edýär. Ol ýerde «Näme üçin parahatçylyk döwründe dürli Ýewropa ýurtlarynda meýletin jemgyýetleri döretmek bolmazmy? Şol jemgyýetler uruş wagtynda ýaralanan esgerlere kömek ederdi» diýen ýaly anyk teklipler öňe sürilýär.

Komitetiň ähli agzalary her bir ýurt parahatçylyk döwründe «meýletin halas edijilerden» ybarat bolan ýörite taýýarlanan jemgyýetleri döretmelidigi, bu jemgyýetler ilkinji lukmançylyk kömegi üçin serişdeleri, egin-eşikleri, sanitariýa enjamlary bilen üpjün edilmelidigi, uruş başlan badyna, olar öz ýurtlarynyň goşunlarynyň az sanly lukmançylyk bölümlerine kömek bermek üçin söweş meýdanlaryna gitmeli diýen pikire gelýärler. Emma bir uly mesele bardy, harby lukman pyýada goşunda gulluk etse, pyýada ofiseriniň lybasyny geýýärdi, atly goşunda bolsa — atly ofiseriň lybasyny geýýärdi. Şonuň üçin, ol söweşýän goşunlaryň arasynda bolanda, garşylyk edýän esgerler onuň harby adam däldigini tanaman, hiç hili ikirjiňlenmän oka tutýardylar. Dýunan bu ýagdaýdan gutulmagyň ýoluny tapypdy. Onuň teklibi şeýle bir ýönekeýdi welin, näme üçin beýle bir pikir öň başga hiç kimiň akylyna gelmändikä?! diýip hemmeleri haýran galdyrdy. Ol ähli goşunlar üçin umumy tapawutlanmak nyşanyny girizmek barada ylalaşmagy teklip edýärdi. Bu nyşan lukmanlara we sanitar işçilere degişli bolup, sanitariýa ulaglarynyň we meýdan hassahanalarynyň üstünde ýerleşdirilip, bir söz bilen aýdylanda, bu nyşan harby hereketlere gatnaşmaýan adamlary tapawutlandyryp we olar hüjüme sezewar bolmaz ýaly, bu nyşan bir görnüşli «tabu» bolup, ony dakýan, ulanýan adamyň goraglylygyny üpjün edýär. Dýunanyň “Bitaraplyk” diýip atlandyran bu nyşany ulanýanlara  hukuk statusyny berýär.                                                                   

Dýunan dürli ýurtlaryň hökümetlerine hatlary iberýär, öz pikirlerini beýan edýär, olaryň köpüsi bilen şahsy duşuşyk geçirýär. Ine, onuň tagallalary we ajaýyp maksadaokgunlygynyň netijesinde, 1863-nji ýylyň 26-njy oktýabrynda Ženewada halkara konferensiýasy açylýar. Konferensiýa 14 döwletden 18 wekil gatnaşýar. Gatnaşyjylar şeýle çözgüt kabul edýär: Her bir ýurtda ýaralanan esgerlere kömek bermek üçin meýletin komitetler döredilmeli. Uruş wagtynda söweşýän döwletler sanitariýa ulaglarynyň bitaraplygyny yglan etmeli, kömek edýän adamlaryň goragyny kepillendirilýär. Şeýle hem, ýaragly çaknyşyklaryň dowamynda kömek edýän adamlary tapawutlandyrmak we goramak üçin ýörite nyşany — ak fonda gyzyl hajy (Şweýsariýanyň baýdagynyň üýtgedilen görnüşi, bu başlangyç bilen çykyş eden ýurduň hormatyna) girizmek teklip edilýär. Konferensiýa birnäçe çözgüt kabul edýär, ýöne ol hukuk taýdan hökmany güýje eýe däldi we kabul edilen kararlaryň diňe maslahat beriji häsiýetli boldy. 1864-nji ýylyň 8-nji awgustynda diplomatik konferensiýa 16 döwletiň wekillerini özünde jemleýär. Gepleşikleriň esasy mowzugy Gyzyl Hajyň nyşany bolýar. Bir ýyl ozal bu nyşan diňe ýaralananlara kömek edýän meýletinçileriň tanamak nyşany hökmünde hyzmat edýärdi. Indi bolsa, ol aýratyn statusa eýe bolýar. Bu nyşan döwletara şertnama bilen — 1864-nji ýylyň 22-nji sentýabrynda gol çekilen «Gury ýer söweşinde ýaralanan we hassalanan esgerleriň ýagdaýyny gowulandyrmak boýunça Ženewa konwensiýasy» bilen kanunlaşdyrylýar. Şeýlelikde, häzirki zaman şertnamalaýyn ynsanperwer hukuklarynyň düýbi tutulýar. Iki ýylyň içinde bäş adamdan ybarat komitetiň döredilmeginden başlap, 16 döwletiň hökümeti tarapyndan halkara şertnamanyň gol çekilmegine çenli ýol geçilýär. Munuň ählisi esasan bir adamyň — Anri Dýunanyň tagallasy bilen amala aşyrylýar!               Gyzyl haçly ilkinji sanitariýa arabasy ilkinji gezek 1864-nji ýylda Şlezwig-Golşteýn urşunda, bäş adamlyk Komitetiň agzasy lukman Lui Appia tarapyndan ulanylýar. 1866-njy ýylyň 15-nji awgustynda Awstriýa bilen Prussiýanyň arasynda uruş turýar. Prussiýa Ženewa konwensiýasyna ilkinji bolup gol çeken ýurtlaryň biri bolýar, bu ýerde meýletin kömek jemgyýetleri döredilýär. Prussiýa uruşda ýeňiş gazanýar, söweş meýdanynda 10 müň adam ýitirýär, emma Awstriýa, şeýle çäreleri görmedikligi sebäpli 25 müň adam ýitirýär, sebäbi ýaralananlaryň aglaba bölegi söweş meýdanynda galýar. Prussiýa ýeňişe bagyşlanan dabaraly ýörişe Anri Dýunany hem çagyrypdyr, Prussiýanyň patyşasy öz çykyşynda Ženewa konwensiýasynyň ähmiýetini aýratyn nygtapdyr we uruş döwründe Prussiýaly meýletinçileriň diňe özleriniň däl, eýsem Awstriýaly ýaralanan esgerlerede kömek edendigini belläpdir. Uruş 20-nji iýulda tamamlanýar, eýýäm ertesi güni — 21-nji iýulda Awstriýa hem Ženewa konwensiýasyna gol çekýär.                                                                                

4 ýylyň dowamynda Mon-Jemil degirmen paýdarlar jemgyýetiniň müdiri ýaraly esgerleri halas etmek üçin sarp eden wagty, onuň peýdasyna bolmady.  Dýunanyň telekeçilik işleri oňuna bolmady. Onuň işi pese gaçdy, şowsuzlyga uçrady, onuň işleriniň doly ýykylmagyna birje itergi hem sebäp bolup bilerdi. Şeýle itergileriň biri hem “Kredit Ženewua" bankynyň bankrot bolmagy boldy. Bu bankyň ýolbaşçy geňeşiniň agzalarynyň biri hem Dýunanyň özi bolupdy. 1867-nji ýylda Dýunan bir pursatda dolulygyna garyp düşdi, onuň ähli emlägi milliona barabar bolan karzyň öwezini dolmak üçin alynyp goýberildi. Bankrotda diňe Dýunan günäkär däldi, ýöne onuň kärdeşleri jogapkärçilikden el çekdiler we ähli jogapkärçiligi Dýunanyň üstüne atyp, onuň “diňe öz ýalňyşlygydyr” diýen garaýşy döretdiler. Dostlary ondan ýüz öwürdiler. Dýunanyň başyna düşen bu betbagtlykdan Fransiýanyň imperatory Napoleon III habarly boldy. Ol Ženewa hat ýazyp, Dýunanyň karzynyň ýarysyny öz üstüne aljakdygyny we galan ýarysyny onuň dostlarynyň we kärdeşleriniň jogapkär bolmalydygyny aýtdy. Emma bu hat Dýunanyň özüne baryp ýetmedi. Dýunanyň doly jogapkär bolmagyny we jemgyýetden çetleşdirmek isleýänler hem bardy.                        Soňlugy bilen Dýunan öz başyndan geçiren garyplygyny şeýle beýan edýär: ol seýilgählerde we demirýol menzillerinde,  oturgyçlarda uklap, köplenç iýmägede hiç zady bolmandyr, aýagyna geýýän jorabynyň ýyrtygyny bildirmejek bolup, ýyrtyk ýerine gara boýag bilen boýap gezipdir. Halkara komiteti barada aýdylanda bolsa, Dýunanyň maliýe kynçylyklary hakda eşiden badyna, onuň bilen ähli gatnaşygy kesmäge howlugýarlar. Düşünişmezlikleriň öňüni almak üçin Dýunan 1867-nji ýylyň 25-nji awgustynda Halkara komitetiniň sekretary wezipesinden özüniň islegi bilen boşaýandygyny habar berýär. XIX asyryň ahyrynda bankrot bolmak agyr günä hökmünde garalýardy. Dýunan Fransiýa gitmäge mejbur bolýar. 1867-nji ýylda Parižde Bütindünýä sergisi geçirilýär. Ol ýerde Gyzyl Hajyň maglumat synlamalarynda onuň esaslandyryjysynyň täç bilen bezelen  heýkeli goýlupdyr. Gyzyl Hajyň maglumat synlamasy, meşhur ýarag öndüriji Kruptyň sergisiniň ýanynda ýerleşdirilipdir. Dýunan özüniň agyr ýagdaýyndan, garyplygyndan gynanyp, utanyp öz heýkelini şol ýerden aýyrmagy haýyş edýär. Bu sergide Krupt täze ýarag üçin baş baýragy alýar, Halkara Gyzyl Haç Komiteti bolsa adamzat üçin, eden hyzmatlary üçin altyn medala mynasyp bolýar.       

     1870-nji ýylda Fransiýa bilen Pruussiýanyň arasynda uruş başlanýar. Parižiň dört aý dowam eden gabawy wagty Dýunan şäherde bolýar. Ol Parižlileriň başdan geçirýän kynçylyklarynyň şaýady bolýar. Iýmit ätiýaçlygy tükenýär, adamlar pişik, it we ölen atlary iýmäge mejbur bolýar. Ol Fransuz ýaralylara kömek jemgyýetiniň fronta ugradýan şypahana bölümleriniň taýýarlygyna gatnaşýar. Parižiň hassahanalaryndaky ýaralylary baryp görýär. Dýunanyň teklibi boýunça aradan çykan we agyr ýaraly esgerleri tanamak üçin esger medaly girizilýär. Uruş gutarandan soň Dýunan garyplykda ýaşamagyny dowam edýär, ýöne onuň beýnisi dünýä derejesindäki taslamalardan doly bolýar. Dýunanyň ähli başlangyçlaryndan diňe biri — Gyzyl Haç — onuň ömründe amala aşyryldy. Hemmeler tarapyndan unudylan Dýunan on ýyldan gowurak dowam eden umytsyz garyplykda ýaşaýar. Öýsüz-öwzarsyz ýöräp ýören syýahatçy, ol Elzas, Germaniýa, Italiýa, Şweýsariýa ýaly ýurtlary pyýada geçýär, köplenç iýmit üçin pul tapman, sadakadan ýaşaýar, könelişen  köýneklerini gara boýag bilen boýap gizleýär, ak köýneklerini bolsa hek çalyp reňk berýär. Ol bary-ýogy elli dokuz ýaşyndaka özüniň garyplygyndan ýaňa horlukda ýaşaýan wagty hemmelerden uzakda mejbur bolýar. Ol özüniň ýaşyna garamazdan saçlary agaryp, garry adam ýaly görünýärdi. Onuň saglygy örän ýaramazdy, uzaga çeken agyr günleri we ýeter ýetmezçilikleri saglygyny doly zaýalapdy, sag eli ekzema keseli bolup yzygiderli agyryp köseýärdi. Maşgalasy tarapyndan iberilen az mukdardaky pul serişdeleri bilen ol 1887-nji ýylyň iýulynda Şweýsariýanyň Haýden şäherçesinde ýerleşýär, ol ýerde oňa ýerli şypahanada kiçijik bir otag berilýär. Haýdendäki şypahananyň №12 belgili otagynda ol ömrüniň soňuna çenli ýaşady. Dýunan şeýle bir unudylýar welin, ol diri wagty 1896-njy ýylda – onuň ömrüniň soňuna çenli heniz 14 ýyl bar wagty – bir Ženewa gazeti onuň aradan çykandygyny habar berýär.      Ýerli žurnalist Georg Baumberger 1895-nji ýylda ony hassahanadan tapýar. Ol bu barada makala ýazýar, bu makala hakyky täsin habara öwrülýär. Birnäçe gazetiň gaýtadan çap eden bu habary, birnäçe günde tutuş Ýewropany aýlanyp çykýar. Dünýäniň dürli künjeklerinden oňa pul kömekleri we hatlar gelip başlaýar, Dýunany ähli döwürleriň we halklaryň iň meşhur ynsanperwerleriniň hataryna goşýarlar. Ol Rim papasynyň hut özi tarapyndan ýazylan haty alýar. Birnäçe jemgyýetler we haýyr-sahawat guramalary ony öz hatarlaryna alýarlar, hormatly prezidentligine saýlaýarlar. Russiýa lukmanlarynyň gurultaýyna gatnaşan müňlerçe delegatlar oňa ejir çekýän adamzada hyzmaty üçin baýrak berýärler. Dýunanyň agyr ýagdaýyny eşiden rus imperatorynyň aýaly oňa pul kömegi pensiýa belleýär. Emma Dýunan bu pullara elini hem degirmeýär, beýleki kömekler ýaly olary hem Gyzyl Haja bagyşlaýar, özüne diňe ýaşamagy üçin zerur bolan ujypsyzja iň azajyk mukdarda serişdeleri saklaýar. Az salymyň dowamynda öňki meşhurlygy Dýunana dolanýar. Şöhrata biperwaý bolan Dýunan bolsa meşhur myhmanlaryň öňünde gapylaryny ýapýar.

1901-nji ýylda Norwegiýanyň parlamenti ilkinji Nobel Parahatçylyk baýragyny — Gyzyl Hajyň esaslandyryjysy Anri Dýunana berýär. Dýunanyň öňki egindeşi parahatçylygyň tarapdary Frederik Passi baýragyň ikinji eýesi bolýar. Emma Dýunan saglyk ýagdaýy sebäpli, baýrak gowşurylyş dabarasyna gatnaşmak üçin Haýdenden gitmäge mümkinçiligi bolmaýar. 1910-njy ýylyň 30-njy oktýabrynda ol 82 ýaşynda aradan çykýar. Dýunanyň maşgalasy bolmaýar, ýöne ol ähli serişdelerini wesýet ýazyp haýyrly işlere paýlaýar. Puluň bir bölegini ömrüniň soňky ýyllarynda oňa sereden adamlara, beýleki bölegini bolsa Haýden şäherçesindäki şypahana obanyň iň garyp ýaşaýjylary üçin mugt düşekler bilen üpjün etmek üçin berýär, galan serişdeleri bolsa Norwegiýa we Şweýsariýadaky haýyr-sahawat guramalaryna geçirýär.                                  Bu nähili haýran galdyryjy ýol 34 ýyllyk içki taýýarlyk, okamak, oýlanmak, görünmeýän zähmetler. Soňra “Solferino söweşi baradaky ýatlamalar” kitaby çap edilenden “Kredit Ženewa” bankynyň bankrotlygyna çenli geçen bäş ýyl şöhrat we üstünlik ýyllary. Ondan soň 28 ýyl garyplyk, ýolda seregezdanlyk, ýalňyz durmuş bilen dowam edýär we ömrüniň ahyrynda 15 ýyl şöhrat emma, şol şöhratly döwründe-de ol Haýdendäki hassahanayň otagyndan çykmaýar. Ýöne Dýunanyň işi ölüp gitmedi, ol bütin dünýäde dowam edýär. 1895-nji ýyldan soň Gyzyl Haç barada tutuş dünýäde bilýärler. Ýewropadan soň hereket Amerikada, Afrikada, Aziýada ýaýraýar. Köp ýurtlarda Gyzyl Hajyň milli jemgyýetleri hereket edýär, olaryň arasynda öz hassahanalary, mekdepleri, saglyk otlulary bolan güýçli guramalar bar. Ýüzmüňlerçe ýaraly adamlar, söweş meýdanlarynda taşlanan ýagdaýynda ölüp giden bolardy, emma Gyzyl Hajyň kömegi bilen ýaşaýşa dolandylar.

Gizlinlik syýasaty

www.tgymj.gov.tm web sahypasynyň administrasiýasy internetde gizlinligiňizi goramaga borçly. Bize beren maglumatlaryňyzy üpjün etmäge uly üns berýäris. Gizlinlik syýasatymyz Europeanewropa Bileleşiginiň Maglumatlary Goramak Düzgünnamasyna (GDPR) esaslanýar. Şahsy maglumatlaryňyzy ýygnaýan maksatlarymyz: hyzmatymyzy gowulandyrmak, bu sahypa girýänler, habar býulletenleri we aşakda görkezilen beýleki hereketler üçin aragatnaşyk.

Şahsy maglumatlary saklamak we gaýtadan işlemek

Şahsy maglumatlaryňyzy diňe siziň razylygyňyz bilen ýygnaýarys we işleýäris. Siziň rugsadyňyz bilen aşakdaky maglumatlary ýygnap we işläp bileris: e-poçta salgysy, Bu e-mail adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir. . Şahsy maglumatlaryňyzy ýygnamak we gaýtadan işlemek Europeanewropa Bileleşiginiň we Türkmenistanyň kanunlaryna laýyklykda amala aşyrylýar.

Maglumatlary saklamak, üýtgetmek we aýyrmak

Www.tgymj.gov.tm-i şahsy maglumatlary bilen üpjün eden ulanyjynyň olary üýtgetmäge we aýyrmaga, şeýle hem maglumatlary gaýtadan işlemek baradaky şertnamany yzyna gaýtarmaga hukugy bar. Şahsy maglumatlaryňyzyň saklanjak wagty: 6 aý. Şahsy maglumatlaryňyzy gaýtadan işlemekden soň, web sahypasynyň administrasiýasy ony hemişelik ýok eder. Şahsy maglumatlaryňyza girmek üçin administrasiýa bilen habarlaşyp bilersiňiz: +99312931806. Maglumatlaryňyzy diňe siziň razylygyňyz bilen üçünji tarapa geçirip bileris. Maglumatlar guramamyz bilen baglanyşykly bolmadyk üçünji tarapa geçirilen bolsa, biz bu maglumatlary üýtgedip bilmeris.

Tehniki maglumatlary görmek

IP salgyňyzyň ýazgylary, baryp görmegiň wagty, brauzer sazlamalary, operasiýa ulgamy we beýleki tehniki maglumatlar www.tgymj.gov.tm gireniňizde maglumatlar bazasynda saklanýar. Bu maglumatlar web sahypasynyň mazmunyny dogry görkezmek üçin zerurdyr. Bu maglumatlary ulanyp, gelýän adamyň şahsyýetini tanamak mümkin däl.

Çagalaryň şahsy maglumatlary

Eger kämillik ýaşyna ýetmedik çaganyň ene-atasy ýa-da kanuny hossary bolsaňyz we çaganyň razylygyny almazdan şahsy maglumatlary berendigini bilýän bolsaňyz, +99312931806 telefon arkaly habarlaşmagyňyzy haýyş edýäris. Ene-atalaryň ýa-da kanuny hossarlaryň razyçylygy bolmazdan kämillik ýaşyna ýetmedik ulanyjylaryň şahsy maglumatlaryny girizmek gadagandyr.

Gutapjyklary gaýtadan işlemek

Sahypanyň mazmunyny dogry görkezmek we www.tgymj.gov.tm sahypasyna göz aýlamak üçin gutapjyk faýllaryny ulanýarys. Enjamyňyzda saklanýan kiçijik faýllar. Sahypa, siz haýsy dilde web sahypasyny ulanýandygyňyz we haýsy sahypalary açandygyňyz hakda maglumatlary ýatda saklamaga kömek edýär. Bu maglumatlar indiki saparda peýdaly bolar. Gutapjyk faýllarynyň kömegi bilen web sahypasyna göz aýlamak has amatly bolýar. Bu faýllar barada has giňişleýin maglumaty şu ýerden öwrenip bilersiňiz. Gutapjyklary kabul etmegi we brauzeriňizde blokirlemäni özüňiz düzüp bilersiňiz. Gutapjyk faýllaryny alyp bilmezlik web sahypasynyň işlemegini çäklendirip biler.

Şahsy maglumatlary beýleki hyzmatlar bilen işlemek

Bu web sahypasy, bizden garaşsyz maglumat ýygnamagy amala aşyrýan üçünji tarap onlaýn hyzmatlaryny ulanýar. Şeýle hyzmatlar şulary öz içine alýar: Google Analytics ,. Bu hyzmatlar tarapyndan toplanan maglumatlar, şol guramalaryň içindäki beýleki hyzmatlara berlip bilner. Maglumatlary öz mahabat toruny mahabatlandyrmak üçin ulanyp bilerler. Şol guramalaryň ulanyjy şertnamalary barada web sahypalarynda öwrenip bilersiňiz. Şeýle hem, şahsy maglumatlaryňyzy ýygnamakdan ýüz öwrüp bilersiňiz. Mysal üçin, Google Analytics Opt-out brauzer goşmaçasyny şu ýerden tapyp bilersiňiz. Bu gizlinlik ýörelgesinde görkezilmedik beýleki guramalara ýa-da hyzmatlara şahsy maglumatlary bermeýäris. Kadadan çykma hökmünde, ýygnalan maglumatlar şeýle maglumatlary talap etmäge ygtyýarly döwlet edaralarynyň kanuny haýyşy boýunça berlip bilner.

Beýleki web sahypalaryna baglanyşyklar

Www.tgymj.gov.tm web sahypamyzda gözegçilik astynda bolmadyk beýleki web sahypalaryna baglanyşyklar bolup biler. Bu web sahypalarynyň mazmuny üçin jogapkärçilik çekmeýäris. Şeýle syýasat bar bolsa, girýän her web sahypaňyzyň gizlinlik syýasaty bilen tanyşmagyňyzy maslahat berýäris.

Gizlinlik syýasatyna üýtgeşmeler

Wagtal-wagtal www.tgymj.gov.tm web sahypamyz gizlinlik syýasatymyzy täzeläp biler. Bu web sahypasynda ýerleşdirilen gizlinlik ýörelgesine girizilen üýtgeşmeler barada habar berýäris. Europeanewropa Bileleşiginde we Türkmenistanda şahsy maglumatlar bilen baglanyşykly kanunçylykdaky islendik üýtgeşmä gözegçilik edýäris. Şahsy maglumatlaryňyzyň haýsydyr birini web sahypamyza girizen bolsaňyz, gizlinlik syýasatymyzdaky üýtgeşmeler barada size habar bereris. Şahsy maglumatlaryňyz, has takygy, aragatnaşyk maglumatlaryňyz nädogry girizilen bolsa, biz siziň bilen habarlaşyp bilmeris.

Seslenme we jemleýji maddalar

Gizlinlik syýasaty bilen baglanyşykly islendik sorag barada: +99312931806 ýa-da şu web sahypasynyň degişli bölüminde görkezilen aragatnaşyk formuny dolduryp, www.tgymj.gov.tm administrasiýasyna ýüz tutup bilersiňiz. Bu gizlinlik syýasaty bilen ylalaşmasaňyz, www.tgymj.gov.tm hyzmatlaryny ulanyp bilmersiňiz. Bu ýagdaýda web sahypamyza girmekden saklanmalysyňyz.

ESASGOÝUJY ÝÖRELGELERI

– Ynsanperwerlik

Hereket adamyň durmuşyny we saglygyny goramalydyr, adam mertebesiniň hormatlanmagyny
üpjün etmelidir. Ol halklaryň arasynda özara düşünişmegi, dostlugy, hyzmatdaşlygy we
parahatçylygy ýola goýmaga ýardam edýär.

– Tarap çalmazlyk

Adamlaryň milleti, dini alamatlary, haýsy jynsa degişlidigi we syýasy garaýyşlary boýunça hiç hili
kemsidilmegine ýol berilmeýär. Ol adamlaryň ejir çekmegini ýeňilleşdirmäge, ilkinji nobatda, olara
gaýragoýulmasyz kömegiň berilmegine çalyşýar.

– Bitaraplyk

Hereket ählumumy ynanyşmagy saklamak üçin dawa-jenjellerde hiç bir tarapyň bähbidini almaýar,
ol hiç haçan syýasy, dini ýa-da aňyýet häsiýetli jedellere gatnaşmaýar.

– Garaşsyzlyk

Hereket garaşsyzdyr. Milli jemgyýetler ynsanperwerlik babatynda öz ýurtlarynyň hökümetleriniň
kömekçileri we öz ýurtlarynyň kanunlaryna tabyn bolmak bilen, Hereketiň ýörelgelerine laýyklykda
hereket edip bilmek üçin mydam özbaşdaklygy saklamalydyr.

– Meýletinlik

Ynsanperwerlik kömegi meýletinlik esasda berilýär. Here¬ket hiç jähtden peýda görmeklige
düýbünden çalyşmaýar.

– Ýeke-täklik

Ýurtda Gyzyl Hajyň ýa-da Gyzyl Ýarymaýyň diňe bir milli jemgyýeti bolup biler. Ol hemmeler üçin
açyk bolmalydyr we ýurduň ähli çäginde öz ynsanperwerlik kömegini amala aşyrmalydyr.

– Köptaraplylyk

Halkara Gyzyl Haç we Gyzyl Ýarymaý hereketi bütindünýä hereketidir. Hereketiň çäklerinde ähli milli
jemgyýetleriň deň derejesi bardyr we birek-birege kömek bermekde deň jogapkärçiligi çekýärler we
olaryň deň borçnamalary bardyr.
Iyun 2025
Du Si Ca Pe An Se Ye
26 27 28 29 30 31 1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30 1 2 3 4 5 6
18683575
Şu gün
Düýn
Şu aý
Geçen aý
Hemme günler
11992
13382
433215
486034
18683575

Siziň IP: 216.73.216.20
2025-06-28